Cel
W dzisiejszych czasach coraz więcej grup społecznych tworzy się ze względu na posiadanie wspólnego celu, pewną wspólnotę uczuć i działań, niż ze względu na to, iż zajmują to samo terytorium. Cel grupowy jest stanem końcowym jakiegoś działania, pożądanym przez większość członków grupy. W grupach mamy jednak również do czynienia z celami indywidualnymi. Jeśli cele indywidualne dążenia członków grupy przynajmniej częściowo pokrywają się ze wspólnym celem, działalność grupy opiera się na współpracy. W zależności od charakteru grupy, jej cel powstaje spontanicznie lub jest narzucony z góry. Badania wskazują, że ważną cechę grupy jest jasność, z jaką został określony. Im jaśniejszy cel oraz środki, które do niego prowadzą, tym chętniej podejmowane są działania, a grupa oceniana jako bardziej atrakcyjna. Wikipedia ma unikalną misję, która kształtuje unikalną społeczność - jest to wiki (więc bardzo otwarta), działa na zasadach open content (a więc za darmo) i jest to projekt, którego głównym celem jest stworzenie encyklopedii. Z pewnością nie było jeszcze takiego projektu na świecie i to również może być decydujące o popularności Wikipedii.
W toku wzajemnych oddziaływań między członkami grupy tworzą się również normy oraz struktura grupy. Normy to zasady postępowania, określające, jakie zachowanie jest właściwe. Spełniają one szereg ważnych celów, m.in. ułatwiają realizację celów, pomagają grupie umacniać się i utrzymywać przy życiu, oraz wzmacniają przekonanie członków o słuszności głoszonych przez siebie poglądów. Jednym z najbardziej pożądanych norm w społeczeństwie jest konformizm. Choć określenie "konformista" nie ma zbyt pozytywnego wydźwięku, to jednak konformizm jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o spoistości grupy społecznej lub nawet całego społeczeństwa. Dobrze funkcjonująca grupa potrzebuje dużej dozy przewidywalności. Owocem konformizmu jest konsensus, a wynika on z partnerskiej dyskusji pomiędzy zainteresowanymi stronami pracującymi na wspólny cel. W Internecie, m.in. ze względu na brak obecności fizycznej, poczucie anonimowości, a co za tym idzie bezkarności, trudniej jest utrzymać konformizm na pożądanym poziomie. Wykształciły się jednak pewne zwyczaje i konwencje (normy), dzięki którym w Internecie pojawiło się wiele zwartych i dobrze funkcjonujących grup. Jakie normy zachowań obowiązują w Wikipedii? Precyzuje to tzw. Wikietykieta, która przytacza "kilka podstawowych zasad przyzwoitego zachowania na Wikipedii" :
- Pochwal zanim skrytykujesz - Dyskusję zaczynaj zawsze od jakiejś pochwały. Gdy tak zrobisz, krytykowana osoba nie odbierze krytyki jako osobistego ataku i będzie bardziej skłonna zareagować pozytywnie na samą krytykę.
- Usuwaj starą krytykę - Gdy osoba przez Ciebie krytykowana przyjęła do wiadomości krytykę i pozytywnie na nią zareagowała, usuń z tekstu dyskusji słowa dawnej krytyki lub ewentualnie streść ją do absolutnego minimum. Osoba krytykowana często nie ma śmiałości zrobić tego za Ciebie.
- Mów jak najczęściej miłe rzeczy - Strony dyskusyjne nie służą wyłącznie do sporów. Jeśli uznałeś jakiś artykuł za szczególnie ciekawy nie wstydź się napisać o tym w dyskusji.
- Krytykuj za pomocą pytań - Zamiast stwierdzać po prostu, że dana osoba jest w błędzie można ją spytać, czy jest pewna, że ma rację. Np: zamiast pisać "Rower nie musi być koniecznie jednośladem !", można napisać "Czy słyszałeś o tym, że niektóre rowery poziome mają trzy koła?"
- Pisz w pierwszej osobie - Pamiętaj, że krytykując kogoś wyrażasz tylko swoje zdanie. Dlatego lepiej jest krytykować pisząc "Moim zdaniem to nie jest prawda" niż "Wszystkim wiadomo, że to nieprawda".
- Nie pisz nigdy w drugiej osobie - Zdania w rodzaju "Słuchaj, nie masz racji", są szczególnie przykre bo są odbierane jako atak osobisty. Ogólnie unikaj atakowania osób - dyskutuj zawsze tylko o poglądach.
- Daj do zrozumienia, że dotarły do Ciebie argumenty - Zanim zaczniesz krytykować napisz, że rozumiesz argumenty osoby krytykowanej (nawet jeśli się z nimi nie zgadzasz). Nie pisz "To nieprawda że..." tylko "Rozumiem Twoje argumenty, ale się z nimi nie zgadzam bo..."
- Moderuj zbyt gorące dyskusje - Jeśli widzisz, że dyskusja dwóch osób wkracza w niebezpieczną fazę, włącz się w nią jako bezstronny moderator. Wypunktuj im wyraźnie różnice i podobieństwa ich stanowisk, oraz zaproponuj koniec dyskusji, jeśli ta się kręci w kółko.
- Nie angażuj się przesadnie - Pamiętaj, to jest encyklopedia, a nie forum dyskusyjne. Jeśli dyskusja stała się zbyt gorąca, spróbuj zaniechać dalszej i napisz jakieś inne hasło.
Jednak najważniejszym chyba punktem Wikietykiety jest sposób, w jaki powinno traktować się nowicjuszy. Ponieważ Wikipedia z założenia jest projektem otwartym dla wszystkich, każdy, kto ma ochotę spróbować wnieść swój wkład w ten projekt musi otrzymać taką szansę. Wiadomo, że wchodząc do jakiejkolwiek grupy z zewnątrz, zawsze ma się poczucie, że jest się obcym, że ingeruje się w coś, co inni już stworzyli i przez to czują się bardziej za to odpowiedzialni i bardziej ze sobą zintegrowani. Sukces Wikipedii polega również na tym, że poprzez dużą dynamikę tego projektu co miesiąc przybywa do niego wielu nowych uczestników. Dzieje się tak, ponieważ na Wikipedii nie ma elit, nie ma hierarchii ani struktury (poza funkcją administratorów, o której będę pisał za chwilę), która mogłaby stanąć na drodze w pozyskiwaniu nowych autorów. Tzw. restrykcyjne bezpieczeństwo ("strict security") jest stosowane tylko w przypadkach obrony społeczności przed wandalami i musi być zawężona tylko do tego celu. To kolejny powód dużej popularności Wiki wśród Internautów. Poza tym każdy Wikipedysta proszony jest o odpowiednie zachowanie w stosunku do nowicjusza. Precyzuje to angielska Wikietykieta:
"Dyplomacja składa się z połączenia szczerości z grzecznością. Obie są obiektywnie wartościowymi zasadami moralnymi. Bądź ze mną szczery, ale nie bądź dla mnie złośliwy. Nie przeinaczaj moich poglądów dla swoich politycznych celów. A ja będę cię traktował w ten sam sposób."
Dla wielu może to wydawać się dziwne, ale w dużym stopniu, a przynajmniej w wystarczającym, by społeczność Wikipedii funkcjonowała w sposób umożliwiający jej całkiem efektywną pracę na rzecz wspólnego celu, czyli stworzenie encyklopedii (świadczą o tym choćby statystyki cytowane w rozdziale 2 tej pracy). Dzieje się tak, również w polskiej Wikipedii, gdyż każdy przejaw "ataku" na nowicjuszy jest natychmiastowo ganiony przez Wikipedystów stojących na straży Wikietykiety. Oto przykład w postaci dyskusji pod artykułem "kostka gitarowa" :
Anonim: KOSTKA NIE ZASTĘPUJE PAZNOKCI DLA GITARZYSTY KLASYCZNEGO!!! CO ZA ŁOM TO PISAŁ!!! TO BZDURA - MÓWI WAM TO I POTWIERDZA JEDEN Z CZOŁOWYCH POLSKICH GITARZYSTÓW KONCERTOWYCH. NIE PODAJE DANYCH BO TO WSTYD ŻEBYM W OGÓLE KOMENTOWAŁ TAKIE BZDURY...
Beno: Szanowny kolego, dewizą naszej pracy na Wiipedii jest głupi nie zauważy, mądry poprawi.
Anonim: A jak określić tego co takie brednie pisze?
Beno: Że stara się i pisze w dobrej wierze. Cały artykuł przecież nie był do bani, tylko zawierał jedno niezręczne sformułowanie. Proszę współpracuj z nami, bo masz sporo przydatnej wiedzy i krytyczne podejście do zagadnień. Ten projekt już udowonił, że jest sukcesem. Wszystkie artykyły stają sie z czasem coraz lepsze (także dzięki Tobie), a wiele jest już naprawdę wyśmienitych. Zobacz: artykuły na medal.
Reytan: Wikipedia opiera się na możliwości poprawiania haseł, dlatego - dla wielu, sam mechanizm i idea mają jakiś sens. Ja nie mam bladego pojęcia o muzyce i się tym nie zajmuję. Jeżeli widzisz błąd i masz ochotę go poprawić to droga wolna! Poczytaj, proszę, i śmiało modyfikuj strony! Postaraj się, proszę, oceniać artykuły, a nie ludzi ("łom"?), bo to nie ułatwia pracy! Jeżeli jesteś zainteresowany edycją tego artykułu i potrzebujesz pomocy nie krępuj się pytać mnie! Pozdrawiam.
Andrzejgo: Gitarzysta nie używa paznokci do szarpania strun, chyba że gitarzysta-amator. Pozwalam sobie zatem zmienić nieco treść hasła.
Idealne funkcjonowanie społeczności Wikipedii ma również zapewnić jej wewnętrzna struktura. Struktura grupowa służy przypisaniu jej członkom określonego zakresu obowiązków i związanej z nimi odpowiedzialności. Wikipedia, jak już wspomniałem, z założenia dąży do tego, aby było w niej jak najmniej struktur i wynikającej z nich hierarchii. Jednak całkowita równość wszystkich użytkowników nie jest możliwa, muszą istnieć narzędzia przeciwdziałające niepożądanym działaniom, np. wandalizmowi. Mechanizmy sprawowania kontroli, stopień do jakiego administratorzy ingerują w tworzenie się artykułów i związana z tym kwestia wolności słowa to z pewnością temat na osobną pracę, teraz postaram się tylko, dla pełniejszego zrozumienia społeczności Wikipedii, nakreślić rolę jaką pełnią w niej administratorzy.
Jakie możliwości sprawowania kontroli ma administrator? Może usuwać i przywracać artykuły, może blokować wandali, może blokować dostęp do wybranych stron. Poza tym nie różni się od reszty Wikipedystów. Ma więcej narzędzi umożliwiających zaprowadzenie porządku i czuwanie nad jej bezpieczeństwem. Dla wielu osób bycie administratorem oznacza przede wszystkim dodatkowe obowiązki - oprócz pisania artykułów muszą przeglądać wpisy niezalogowanych użytkowników, aby wychwycić wandalizmy i usuwać na bieżąco np. wulgarne treści. Jednak do takich obowiązków poczuwa się wielu Wikipedystów nie mających jeszcze statusu administratora. Teoretycznie administrator może zablokować edycję dyskusji lub kontrowersyjnego artykułu. Może też zablokować osobę, jeżeli zachowuje się w czasie rozmów bardzo niestosownie (np. używa słów wulgarnych). Jednak zgodnie z tym, co twierdzą administratorzy polskiej Wikipedii obie możliwości są niezwykle rzadko wykorzystywane (Wikipedystka Mortal, jest administratorem: Widziałam to tylko raz - zablokowano edycję hasła, nad którym toczył się gorący spór - do czasu, aż zostanie osiągnięte porozumienie (część osób uparcie ingerowała w hasło w sposób, na który inni się zdecydowanie nie zgadzali.) Po sprawie hasło zostało odblokowane i tak jest do dzisiaj.). W praktyce administrator uczestniczy więc w dyskusji na tych samach zasadach, co inni Wikipedyści. Pozycja w grupie wynika w tym projekcie bardziej z zasług, jakie dana osoba ma na swoim koncie, autorytetu wynikającego z wkładu w rozwój Wikipedii, a nie z odgórnie narzuconych struktur. Nie powoduje to, iż Wikipedia źle funkcjonuje jako grupa społeczna, a wręcz przeciwnie - przy takim otwartym charakterze projektu brak hierarchizacji i możliwość zdobycia autorytetu, a przez to władzy, przez każdego Internautę, jest jednym z głównych powodów, dla których coraz więcej osób ma ochotę włączać się w jej tworzenie, brać odpowiedzialność za jej losy, a przez stawać się członkiem jej społeczności.
W dużym stopniu o tym, czy dana zbiorowość jest społecznością świadczy poczucie tożsamości jej członków oraz ich poczucie identyfikacji z grupą. W przypadku polskiej Wikipedii to właśnie według mnie jest decydujący czynnik, który pozwoli odpowiedzieć na pytanie, czy polska Wikipedia, podobnie jak angielska, jest grupą społeczną. Oto odpowiedzi na pytanie "Czy pracując na rzecz Wikipedii czujesz się członkiem jakiejś społeczności?"
Raczej nie. Z mojego prywatnego punktu widzenia brakuje poczucia tożsamości (albo jest zbyt chwiejne) i identyfikacji z grupą. Ludzie przychodzą i odchodzą - zależnie od tego, co zagra im w duszy i co dzieje się w ich życiu. Kontakt w obrębie samej Wikipedii jest bardzo płytki i rwany - są osoby, z którymi nigdy nie rozmawiam i które nigdy nie zwracały się do mnie. Są osoby, które w miarę znam, ale których prac praktycznie nie śledzę (z wzajemnością), bo są z dziedzin, które mnie słabo interesują i na których się nie znam. To trochę tak, jakbym identyfikowała się z ludźmi, których spotykam w bibliotece albo w księgarni - niby coś nas łączy, ale społecznością to z pewnością się nie czujemy. - pisze Mortal, autorka haseł z zakresu psychologii i orientu. Czy tak jest naprawdę? Mimo tego dość zdecydowanego głosu na "nie", większość wypowiedzi innych Wikipedystów świadczy o czym innym: aż 76% osób odpowiedziało, że czuje się członkiem społeczności Wikipedii, a tylko 14%, że nie. Tym bardziej zastanawiający jest głos Wikipedystki Mortal, która w tak przekonywujący sposób opisuje pewne zjawiska, które rzekomo mają miejsce w obrębie Wikipedii. Może to świadczyć o tym, że wiele osób czuje się uczestnikiem społeczności, mimo, iż nie ma ku temu wystarczających powodów. Lub też - niektóre osoby, aby poczuć się członkiem jakiejś społeczności potrzebują więcej powodów. Jak ci, którzy czują się członkiem społeczności Wikipedii charakteryzują tę grupę? Oto wypowiedzi Wikipedystów na ten temat:
Berasategui: Grupa osób, która dysponuje wolnym czasem lub jest w stanie go odrobinę wygrzebać, a zarazem chce coś przekazać innym. Wewnętrznie skłócona, niekoniecznie przyjazna dla anonimowych uczestników; jest to jednak społeczność internetowa, więc spory są do zniesienia.
Beno: Fanatycy, idealiści, zdecydowana mniejszość społeczna, rozległe horyzonty myślowe, duża wiedza, myślenie kreatywne, umiejętność dyskutowania, praca nad sobą, umiejętność obserwacji siebie, a jednocześnie chęć do pomagania innym, wyrozumiałość.
Akir: Ciekawa intelektualnie. Stokroć wolę kontakty towarzyskie na żywo, ale wikipedia ma ta zaletę że jest o każdej godzinie dnia i nocy. Poza tym łączy nas wspólna idea, a to już coś innego niż społeczność oparta na zasadach wyłącznie towarzyskich. Poza tym skupia ludzi bezinteresownych, dbających o jakość swojej pracy , na dość wysokim poziomie intelektualnym. Fajnie jest obcować z takimi ludźmi.
Kimbar: Demokracja totalitarna - to żart (ale jak się zastanowiłem to ma jednak trochę sensu)
Winston: Pasjonaci. Inteligentna, wartościowa społeczność. Wyselekcjonowana (zostali tylko ci, którzy faktycznie są zainteresowani pracą na rzecz wiki).
Michał: Prawdziwi entuzjaści w tym, co robią - i erudyci.
Leszek: Wzajemna pomoc i poszanowanie cudzych poglądów, wiedzy i doświadczeń, brak rywalizacji. Należę również do grupy Internetowej rc5, ale tam są zupełnie inne cele, bazujące na rywalizacji.
Jonasz: Społeczność humanistów (ludzi Renesanu). Charakteryzuje ją wybór, intelektualny ferment, globalizm. Jest to grupa ludzi zaangażowanych we wspólne dzieło. Indywidualizm nie jest tu nieobecny, ale na dłuższą metę Wikipedyści myślą głównie "co by tu jeszcze poprawić".
Krzysiek: To taka komuna na razie bez przywódców, na szczęście.
Michał: Chyba ludzie, którzy potrafią bezinteresownie współpracować i poświęcać czas dla idei, uznający różnice poglądów i potrafiący szanować te różnice Należę jeszcze do społeczności hobbystów historii militarnej z http://odkrywca-online.com. Forum Odkrywcy to raczej wspólne zainteresowania, a Wikipedia - wspólna idea.
Poli: Grupa wariatów, którym odbiło na punkcie tego samego.
Nuntaro: Zamiłowanie do ustalania obiektywnej prawdy i stanu wiedzy. Telexpresowa definicja "pozytywnie zakręconych" też mi tu pasuje.
C4 (nie czuje się członkiem społeczności Wikipedii): Dziwni ludzie. Przypuszczam, że wielu ma poczucie, że robią coś "ważnego" w życiu.
Roland: Dziwna ... tak zróżnicowana, że nie idzie tego określić jednym słowem.
Z powyższych opisów można wyciągnąć kilka wniosków, większość z nich pokrywa się z tym, co o swojej społeczności pisze angielska Wikipedia. Po pierwsze wiele osób wskazuje na elitarność grupy - to, że składa się ona z ludzi wykształconych, erudytów, o wysokich standardach życiowych w kwestii poszanowania cudzych poglądów czy norm dobrego wychowania. To z pewnością ułatwia funkcjonowanie Wikipedii - projektu opartego na współpracy międzyludzkiej. Druga cecha większości Wikipedystów jest to, że są oni altruistami - cenią bezinteresowność, potrafią poświęcić swój czas aby pomóc innym. Kolejnym ważnym elementem "sklejającym" społeczność jest to, że większość z nich, w sposób czasami wykraczający poza pojęcie "czasu wolnego", poświęca się wspólnej idei - czyli tworzeniu encyklopedii. Wiele osób opisuje społeczność Wiki jako "dziwną", "zakręconą", a samych Wikipedystów jako "wariatów", "fanatyków", "entuzjastów". "pasjonatów". Kolejny wniosek - wiele osób ma problemy z opisaniem społeczności Wikipedii. Świadczy to niewątpliwie o dużej różnorodności osób z jakich składa się ta grupa społeczna. To, co może powodować konflikty staje się jednak dużym plusem, gdy jednak zachowane są zasady Wikipedii takie jak NPOV czy normy zachowań umieszczone w Wikietykiecie. Czy tak się jednak dzieje za każdym razem? Tu głosy są podzielone - niektórzy piszą, że społeczność jest "wewnętrznie skłócona i niekoniecznie przyjazna dla anonimowych uczestników", niektórzy zaś twierdzą, że mimo, iż "indywidualizm nie jest tu nieobecny" to jednak na dłuższą metę udaje się osiągnąć porozumienia, gdyż nadrzędnym celem jest dobro Wikipedii.
Ciekawy jest głos Wikipedystki C4 (która nie czuje się częścią wspólnoty), która o aspiracjach swoich kolegów napisała: "przypuszczam, że wielu ma poczucie, że robią coś "ważnego" w życiu". Internet często bywa krytykowany za to, że każdy, nawet największy idiota może zamieścić w nim to, co mu się rzewnie podoba. Niezwykła popularność blogów jest przykładem na to, iż wśród Internautów kwitnie grafomańska twórczość. Dzięki dostępności tego typu form pamiętnikarskich, łatwości ich tworzenia, zmieniają się proporcje ilości nadawców i odbiorców. Pisanie, tworzenie staje się egalitarne, a czytanie, odbieranie elitarne. Dlatego wiele osób, szczególnie tych na wysokim poziomie intelektualnym, niezbyt wysoko ceni internetową twórczość. W ich mniemaniu blogi są dziecinne i grafomańskie. Inaczej jest z Wikipedią. Tu twórczość Internautów jest spożytkowana na coś potrzebnego. Sama nazwa "encyklopedia" jest już na tyle elitarna, że możliwość jej współtworzenia, dostępna do tej pory tylko dla nielicznych wybrańców, najczęściej wybitnych ekspertów, naukowców, jest na tyle atrakcyjna, że przyciąga ludzi mających ambicje wykazania się w życiu czymś poważnym, nobilitującym. Wielu autorów Wikipedii przyznaje się do tego, że ich praca na rzecz Wikipedii jest substytutem ich naukowych aspiracji, np. napisania pracy doktorskiej. Wynika to w dużej mierze z atrakcyjnej natury Internetu - jego dostępności o każdej porze dnia czy nocy, natychmiastowym "publikowaniu" efektów pracy, dostępnych dla ludzi na całym świecie, możliwości wycofania się z projektu w każdej chwili bez większych konsekwencji; czy z obecności dodatkowego aspektu towarzyskiego. To sprawia, że społeczność Wikipedii w dużej mierze składa się osób pragnących poświęcić się pracy naukowej, lecz niekoniecznie kosztem poświęcenia rodziny czy kontaktów towarzyskich.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.